سال تولید دانش بنیان، اشتغال آفرین بر شما مبارکباد.
العِلمُ سُلطانٌ، مَن وَجَدَهُ، صالَ بِهِ،ومَن لَم یَجِدهُ، صیلَ عَلَیهِ
اگر ما دیدیم که مردم در دنیا، در یک نظام سیاسى باطل و پر از فشار دارند زندگى میکنند و توانستیم یک قدم آنها را به نجات از این نظام نزدیک کنیم و نکنیم، گناه کردیم.
اگر این است، پس باید کشور توانائى داشته باشد؛ باید ملت و دولت، مجموعهى نظام و کشور قوى باشد و اقتدار داشته باشد. اگر مقتدر نباشیم، مقتدران عالم بر روى ما اثر میگذارند؛ پس باید قدرت پیدا کرد. این قدرت بلاشک در ابزارهاى نظامى نیست؛ حتّى در قدرت تولید و پیشرفت فناورى هم نیست. آنچه که در درجهى اول در ایجاد قدرت ملى مهم است، به نظر من دو چیز است: یکى علم است، یکى ایمان.
علم مایهى قدرت است؛ هم امروز و هم در طول تاریخ؛ در آینده هم همین جور خواهد بود. این علم یک وقت منتهى به یک فناورى خواهد شد، یک وقت هم نخواهد شد. خود دانش مایهى اقتدار است؛ ثروتآفرین است؛ قدرت نظامىآفرین است؛ قدرت سیاسىآفرین است.
یک روایتى هست که میفرماید: «العلم سلطان» - علم، قدرت است - «من وجده صال به و من لم یجده صیل علیه».(1) یعنى مسئله، دو طرف دارد: اگر علم داشتید، میتوانید سخن برتر را بگوئید، دست برتر را داشته باشید - «صال» یعنى این - اگر نداشتید، حالت میانه ندارد؛ «صیل علیه». پس کسى که علم دارد، او دست برتر را بر روى شما خواهد داشت؛ در مقدرات شما دخالت میکند؛ در سرنوشت شما دخالت میکند. گنجینهى معارف اسلامى پر است از این حرفها.(2)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1):شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج ۲۰، ص ۳۱۹.
(2): بیانات رهبری در دیدار وزیر علوم و استادان دانشگاه تهران، ۱۳۸۸/۱۱/۱۳
بیشرین نوع تحقیقاتی که توسط دانشجویان و محقّقان نیمه حرفه ای مورد استفاده قرار می گیرد، تحقیق همبستگی یا تحقیقات همبستگی است. این تحقیق برای ممارست و حرفه شدن در پژوهش بسیار مفید است. با توجّه به تجربیات نویسنده، بهتر است افراد محقق یا طلّاب پژوهشگر ابتدا این نوع تحقیق را انجام دهند. آنها باید متغیرهای مطرح در علوم اسلامی و حوزوی بشناسند و همبستگی بین آنها کشف نمایند. در این نوع تحقیق رابطه بین متغیرها بر اساس هدف یا اهداف تحقیق تحلیل میشود. این روش به سه دسته زیر تقسیم می شود:
1- تحقیق همبستگی دو متغیری: در این گونه تحقیقات هدف تعیین میزان هماهنگی تغییرات دو متغیر است. در اکثر تحقیقات همبستگی دو متغیری از مقیاس فاصله ای با پیش فرض نرمال بودن توزیع دو متغیری، برای اندازه گیری اثرات متغیرها بر همدیگر استفاده می شود. ضریب همبستگی محاسبه شده در این گونه تحقیقات ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون (ضریب همبستگی پیرسون) است. مثل موضوعات زیر:
2- تحلیل رگرسیون:در این تحقیقات هدف معمولاً پیش بینی یک یا چند متغیر ملاک (وابسته) از یک یا چند متغیر پیشین (مستقل) است که خود بر دو نوع است:
الف) رگرسیون چندگانه: چنانچه هدف پیش بینی یک متغیر ملاک از چند متغیر پیش بین باشد از مدل رگرسیون چندگانه استفاده می شود. در تحقیقات رگرسیون چندگانه هدف پیداکردن متغیرهای پیش بینی است که تغییرات متغیر ملاک را چه به تنهایی و چه مشرکاً پیش بینی کند. به موضوعات زیر توجّه فرمایید:
ب) رگرسیون چند متغیری: در صورتی که هدف، پیش بینی همزمان چند متغیر ملاک از چند متغیر پیش بین یا زیر مجموع های از آنها باشد که از مدل رگرسیون چند متغیری استفاده می شود. به موضوعات زیر توجّه فرمایید:
یکی از مراحل مهم و دشوار فرآیند تحقیقات همبستگی، تحلیل نمودن داده های تحقیق است. در این مرحله نکات آماری خاصی وجود دارد که باید توجّه شود. ورود متغیرهای مستقل در تحلیل رگرسیون به سه شیوه صورت می گیرد:
سه اصل عمده که محقق در تحقیق همبستگی باید در انتخاب و ورود متغیر و شروع تحلیل مد نظر داشته باشد عبارت است از: رابطه علت و معلولی، رابطه متغیرها در تحقیقات پیشین، ساختار طرح پژوهشی و تصمیم محقّق.
3- تحلیل ماتریس همبستگی یا ماتریس کواریانس: این نوع تحقیقات در دو نوع کلّی زیر قابل تعریف هستند:
الف) تحلیل عاملی: این روش برای تعیین سازه در یک حوزه عملکردی کاربرد دارد. به کمک این نوع تحقیق، محقّق از دو روش اکتشافی یا تأییدی به کمک داده های آماری یک مقیاس را تحلیل می کند و با بررسی زیر مقیاس و مؤلّفه های یک سازه یا متغیر یا پرسشنامه، اهمیت هر پرسش را تشخیص می دهد. خروجی این روش یک پرسشنامه با تعیین مؤلفه های مکنون آن است. به مثال های زیر توجّه کنید:
ب) معادلات ساختاری یا تحلیل علّی: در این نوع تحقیقات هدف بررسی و آزمودن مدل خاصّی از رابطه بین متغیرهاست. در این نوع تحقیق، نتایج تحلیل داده ها به صورت ماتریس های کواریانس یا ماتریس های همبستگی درمی آید و یک مجموعه معادلات رگرسیون بین متغیرها (یا مؤلّفه های آنها) تدوین می شود. سپس اثرات مستقیم و غیر مستقیم و ضرایب مسیرهای ارتباط و جملات خطا بررسی شده، چند شاخص نیکویی برازش مدل گزارش می شود. اگر شاخص های مدل در دامنه مورد قبول واقع شوند می توان مدل تحقیق را یک مدل نهایی و کاربردی دانست. این مدل که برازندگی آن تأیید شده امروزه از دو نرم افزار LISREL و EQS برای سهولت محاسبات این نوع تحقیق استفاده می شود.
اگر سؤالی در مورد روش تحقیق میدانی دارید با ما تماس بگیرید 09112129731
وفّقکم الله تعالی فی الدنیا و الآخره
راهی برای تمرین پروپوزال نویسی میدانی
یکی از مشکلات طلاب عزیز برخی از مدارس علمیه و حتی دانشجویان این است که در ساختار پژوهشی مدرسه یا دانشگاه، چندان اقبالی به روش تحقیق میدانی نمی شود و حتی برخی مدارس علمیه، طرح نامه روش تحقیق میدانی را در اختیار طلبه قرار نمی دهند.
البته برخی دانشجویان هم فقط در ترم انتخاب واحد پایان نامه، به فکر فرم پروپوزال یا طرحنامه می افتند.
برای این کار لازم است طلاب عزیز اجزای دقیق یک طرحنامه میدانی را بشناسند تا بتوانند مراحل تحقیق میدانی خود را بر اساس آن طراحی نمایند.
برخی از اجزای مهم این طرح نامه که لازم است محقق میدانی آنها را تشخیص دهد، عبارت است از:
بنابراین، هر محقق میدانی قبل از شروعی به تحقیق میدانی باید بتواند این فرم را به عنوان نقشه کارش، تکمیل کند.
برای دریافت فرم کلی روش تحقیق میدانی با شماره زیر ارتباط برقرار نمایید:
تماس تلفنی/ ارسال پیامک/ ارتباط با پیام رسان سروش/ارتباط با پیام رسان تلگرام
09112129731
برخی از مزیت های قابل توجه این جزوه
موفق باشید
قابل توجه محققان و اندیشمندان و دانشجویانی که در حال پژوهش در مورد هوش فرهنگی هستند:
متن جامع و به روز ادبیات هوش فرهنگی توسط گروه اساتید علم پژوهش تهیه و تنظیم گردیده و آماده شده است. برخی از عناوین این مطلب به شرح زیر است:
یادآوری: این متن هر ماه به روز رسانی می شوذ
گروههای چندفرهنگی و تفاوتهای فرهنگی
تنوّع شخصیّت بر اساس هوش فرهنگی
هوش فرهنگی به عنوان یک تفاوت فردی
تنوّع نیروی انسانی، فلسفه پیدایش هوش فرهنگی
هوش فرهنگی در خرده فرهنگهای اجتماعی
تنوّع فرهنگی و تفاوتهای فرهنگی در ایران
هوش فرهنگی قابلیّتی برای کارکنان
تنوّع فرهنگی و لزوم توجّه به هوش فرهنگی از منظر اسلام
رابطه بین هوش فرهنگی و هوش هیجانی
رابطه بین هوش فرهنگی و اثر بخشی گروهی
برای دریافت این متن علمی جامع با ما تماس بگیرید: 09112129731
An investigation relationship between Cultural intelligence and employees‚ s performance of Mazandaran Behzisti (the office of Welfare in Mazandaran province)
By: Hosein Eslampoor‚ M.SC in Administrative Management
Abstract
Nowadays governmental organizations in our country (Iran) need to employees who should be able to have best performance in any situations and diverse settings. Considering diverse settings and diverse culture in our country and even in one the same city with differences of micro-cultures, organizations need to employees who know other cultures and be able to communicate with peoples of other cultures properly. This skill is named cultural intelligence (CI/CQ). CQ is defined as the capability to function effectively in culturally diverse settings. Thus, cultural intelligence is an important factor or individual capability in managing performance for both of personnel and managements. We therefore investigated the relationship between Cultural intelligence and four elements (cognitive, meta-cognitive, motivational and behavioral) and employee’s performance. We used from Cluster- Stage Sampling and selected a sample of 254 personnel working in a governmental organization named BEHZISTY MAZANDARAN (the office of Welfare in Mazandaran province). We used a 20 items self-report (CQS) instrument designed to measure cultural intelligence and a 26 items observer (supervisor) report instrument designed to measure employee’s performance for collecting data. Firstly, we scanned the model of this research to examine its being fit by LISREL version 8.5. The results of this test indicate the model is good fit (RMSEA=0/09). Secondly, we analyzed the collected data (by using statistic’s tests: , F, T) by software SPSS version 20 to consider relation between independent variables (CQs) and dependent variables (employee’s performance). The results of this study reveal that cultural intelligence relate to employee’s performance (r=0(71/. Behavioral cultural intelligence strongly corresponds to employee’s performance (r=0/83). Motivational cultural intelligence weakly corresponds to employee’s performance (r=0/61).
Key words: intelligence, cultural intelligence (CI/CQ), cognitive CQ, meta-cognitive CQ, motivational CQ, behavioral CQ, performance, performance management, Behzisty organization.
For earn more information call to me, please: 09112129731
انتخاب موضوع تحقیق یا مقاله یا پایان نامه و مانند آن یکی از مراحل بسیار مشکل برای دانش پژوهان است. انتخاب موضوع علاوه بر داشتن مطالعات تخصّصی در راستای رشته علمی مرتبط با آن، مستلزم داشتن مهارت های روش تحقیق نیز هست. انتخاب یک موضوع جدید حتماً دلیل بر قابل انجام بودن آن نیست. بسیاری از تحقیقات هستند که موضوع بکری هستند؛ ولی از نظر روش تحقیق به سهولت قابل انجام نیستند. بنابراین، باید موضوع را طوری انتخاب نماییم و یک الگی صحیح در این مورد داشته باشیم تا مشکلی در مراحل آتی تحقیق به وجود نیاید.
برخی از محققان موضوع مناسبی انتخاب می کنند و از بطن آن مسئله جدیدی کشف می کنند که به زعم آنها نیاز به تحقیق دارد؛ ولی در سازماندهی و مدیریت مراحل تحقیق ناتوان هستند. همه این موارد با نوشتن و تکمیل نمودن یک فرم پروپوزال یا طرحنامه پیشنهادی تحقیق آشکار می شود و مشکلات کار مشخص می گردد. با توجه به این مطالب باید بگویم که مهمترین مشکل محقق نوشتن یک طرحنامه دقیق و بی عیب و نقص است. اندیشمندان تحقیق نوشتن طرحنامه را با انجام دادن کل تحقیق برابر می دانند. برخی از اساتید روش پژوهش بر اساس تجربه خود مطالعه 100 ساعته در مورد مسئله پژوهشی را الزامی می دانند. در واقع آنها می گویند اگر شما طرحنامه را صحیح نوشتید حتماً تحقیق را تمام کردید؛ ولی فقط تدوین و گزارش مشروح آن باقی مانده است.
گروه پژوهشی این وبلاگ شما را در نوشتن یک طرحنامه خوب یاری می کنند. برای این کار شما باید یکی از راه های زیر را انتخاب کنید و بقیه کا را به ما بسپارید:
انتخاب موضوع اخص تحقیق یا همان عنوان تحقیق.
انتخاب عنوان تحقیق و ارائه یک مقاله تا حدودی مرتبط.
انتخاب عنوان و ارائه یک مقاله کاملاً مرتبط که الگوی دقیقی برای تحقیق شماست.
انتخاب عنوان و ارسال چند مقاله مرتبط یا تا حدودی مرتبط با آن موضوع به منظور جمع بندی و تلفیق الگوها و خلق الگوی جدید.
انتخاب عنوان پژوهش و انتخاب یک پایان نامه انجام شده در مورد موضوع و ارائه به گروه پژوهشی.
انتخاب عنوان پژوهش و انتخاب یک پایان نامه انجام شده در مورد موضوع و ارائه فصل اول به گروه پژوهشی.
انتخاب عنوان پژوهش و انتخاب چند پایان نامه مشابه انجام شده در مورد موضوع به منظور جمع بندی و تلفیق الگوها و خلق الگوی جدید.
هر تلاش شما در تهیه پروپزال بیشتر باشد و بیشتر مطالعه کنید و نتیجه را به گروه اعلام کنید، طرحنامه به سلیقه شما و خواسته استادان شما نزدیک تر خواهد بود و برعکس. اگر تلاش شما کمتر باشد باید سلیقه گروه پژوهشی را قبول کنید و پس از ارائه به اساتید خود با همکاری و مشاوره گروه از طرح خود دفاع کنید.
اگر جزئیات و تغییراتی مدنظرتان است باید از قبل اعلان کنید. مانند تغییر جامعه آماری یا روش و حجم نمونه گیری یا روش تحلیل خاصی که مدنظرتان است و ... .
مقاله یا پایان نامه یا تز دکترا بودن پروپوزال را باید از قبل بیان کنید تا سطح علمی کار معلوم باشد.
برای جزئیات بیشتر به مدیر وبلاگ ایمیل بزنید. eslampoor.karimi@yahoo.com
برای تهیه پرسشنامه هوش فرهنگی در سه نوع مختلف زیر با ما تماس بگیرید.
پرسشنامه لاتین و هم پرسشنامه فارسی
انواع پرسشنامه هوش فرهنگی:
الف) پرسشنامه خود ارزیاب 20 سؤالی
ب)پرسشنامه دگر ارزیاب 20 سؤالی
ج)پرسشنامه فرم کوتاه 10 سؤالی
09112129731
eslampoor.karimi@yahoo.com
موفق باشید 09112129731
این نوشته ویراستاری نشده است
چرا برخی طلاب محترم به تحقیقات میدانی تمایل نشان نمی دهند؟
مقدمه
امروز، حوزه و طلّاب باید به روشهای جدید پژوهش روی آورده، همگام با پیشرفت علوم و فنون، دانش و مهارت خود را به روز نماید. تحولات گوناگون جهان امروز و تغییرات سریع عصر انفجار اطلاعات، بروز آسیبهای نوپدید اجتماعی و اخلاقی و روانی (اینترنت، ماهواره، بد حجابی و حجاب زدایی به روش نوین، عرفان های کاذب و خرافهای و...)، گسترش روز افزون فعالیت های دانشگاهی و آموزشی دنیا، اندیشهها و روشهای نوینی را میطلبد تا حوزه همچنان سکّاندار عرصه تبلیغ و پژوهش باقی بماند.
دشمنان اسلام با دارا بودن قابلیتها و مهارت های متنوع، فقط به نشر و پژوهش آثار کتابخانهای برای حمله به مقدسات و تفکرات مذهبی بسنده نمیکنند. آنها با شیوههای نوین و با صرف هزینههای گزاف و برنامههای کوتاه مدت و میان مدت و بلندمدت برای نیل به اهداف شوم خود به سبک میدانی و در متن جامعه و فرهنگ و اجتماع تلاش میکنند. به نظر میرسد فقط نشستن در کتابخانه و غرق در سکوت بیاطلاعی از تحولات روز نباید تمام اوقات یک طلبه را پر نماید. در چنین دنیایی طلبه امروزی باید به همه مهارتهای پژوهشی اعمّ از میدانی و کتابخانهای، فراگیری تکنیکهای آماری و محاسباتی تحقیق، استفاده از رایانه، استفاده از سیستمهای اطلاعاتی و بهرهبرداری از فضاهای سایبری، محیطهای مجازی و سایتها و وبلاگ ها و ... مسلّح شود تا در خط مقّدم دفاع از اسلام و جهانیسازی اسلام ناب محمّدی انجام وظیفه نماید.
اهمیت تحقیق میدانی در آیات و روایات[1]
در اسلام نیز تأکیدات زیادی بر تحقیق و تتبع و شده که بیان مستندات روایی و قرآنی آن در این گفتار نمیگنجد. تمیمی آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366، اول، ص10. خطبه 108 نهج البلاغه
امام علی(ع) میفرماید: «لَا سُنَّةَ أَفْضَلُ مِنَ التَّحْقِیقِ»؛[2]هیچ سنتی بهتر از تحقیق نیست.
گاهی تحقیق را پر منفعتترین چیزها به حساب میآورد که البته مراد تنها منفعت مادی نیست، در حدیث دیگری آن حضرت میفرماید: «لَا یَنْفَعُ اجْتِهَادٌ بِغَیْرِ تَحْقِیقٍ»؛[3] تلاش بدون تحقیق سودی ندارد.
اولین کسانی که باید به این دستور عمل کنند، آنانی هستند که نزدیکترین شخص به آن حضرت باشند و جز طلبهها و حوزههای علمیه چه کسانی میتوانند به آن حضرت نزدیکتر باشند؟ از این رو، باید طلاب محترم یکی از وظایف خویش را تحقیق و پژوهش بدانند.
با دقت در برخی آیات و روایات مشخص میشود اسلام در مورد انجام تحقیق میدانی سفارشات زیادی کرده است. با تحقیق عمیق در سیره نبوی و علوی سبک رفتاری میدانی مبلغان اولیه اسلام روشنتر میشود. وجود سورههای مدنی و مکی، اهمیت به اجتماع و جامعه، الگوهای رفتاری عملی و بسیاری از موارد دیگر سرنخهایی از اهمیت دین مبین اسلام با نگرش میدانی و تحقیق میدانی است. حتی ابتدا آیات وحی تئوریک نازل گردید تا بلافاصله پس از توحید نظری، توحید عملی متجلّی گردد.
حضرت امیر (ع) در خطبه 108 نهج البلاغه در مورد سیره و روش حضرت رسول (ص) میفرمایند:
طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ، قَدْ اَحْکَمَ مَرَاهِمَهُ، وَاَحْمَى مَوَاسِمَهُ، یضَعُ مِنْ ذَلِکَ حَیثُ الْحَاجَةُ إِلَیهِ، مِنْ قُلُوبٍ عُمْی، وَ آذَانٍ صُمٍّ، وَ اَلْسِنَةٍ بُکْمٍ ... .
(حضرت رسول صلی الله علیه و آله) طبیبى است که در میان بیماران مىگردد، تا دردشان را درمان کند. داروها و مرهمهاى خود را مهیا کرده است و ابزار جراحى خویش گداخته است تا هر زمان که نیاز باشد آن را بر دل هاى نابینا و گوشهاى ناشنوا و زبانهاى ناگویا برنهد.
هرچند تکمیل بحث در این مورد خود مقاله مفصلی را میطلبدولی در بررسی نکات و درسهای کاربردی این خطبه فقط به جدول زیر اکتفا میشود:
نکته اساسی این روایت |
نتیجه نهایی تعمق در نکته |
بیماری در جامعه زیاد است |
مسائل پژوهشی
|
بیماری هم زیاد است |
طبیب سیار و دائم التحقیق
|
بیمار و بیماری در متن جامعه وجود دارند |
نگرش میدانی
|
طبیب باید به دنبال بیمار برود |
محقق به دنبال مسئله برود
|
طبیب باید همیشه آماده باشد |
مسلّح به ابزار پژوهش
|
طبیب باید همه روشها را بداند |
هم میدانی و هم کتابخانه ای
|
با توجه به اهمیت تحقیق و تحقیق میدانی از منظر اسلام اکنون این سؤال مطرح است که چرا تمایل و گرایش برخی طلاب و مدارس علمیه به تحقیق میدانی پایین است؟ در پاسخ به این سؤال آسیبهای مربوط به دو دسته زیر تقسیم میشود
الف) موانع ارگانیکی: این دسته از محدودیتها مربوط به نیروی انسانی یا عوامل انسانی است که به نحوی در گرایش حوزه به تحقیق میدانی دخیل هستند. این عوامل به شرح زیر است:
1) محقق: به دلیل این که روش تحقیق میدانی به طور معمول در حوزه و بین دروس حوزوی ارائه نمیشود تحقیقات میدانی برای طلّاب تازگی دارد. هر چند طلاب در سطوح مختلف درسی به نام روش تحقیق را میگذارنند متأسفانه با انجام کار میدانی همراه نیست. در واقع فقدان دانش و آگاهی طلاب از روش تحقیق میدانی یکی از محدودیتهاست.
2) استاد راهنما و استاد مشاور: اساتید محترم راهنما و مشاور و داور در واقع خود از دانشآموختههای حوزه هستند که پس از طی سطوح بالاتر به این مقام دست یافتند. بیشتر این اساتید نگرش میدانی ندارند و طلبه محقق رابه سمت تحقیق میدانی راهنمایی نمیکنند یا شاید نمی توانند راهنمایی کنند. طلبه محقق علیرغم علاقه به تحقیقات میدانی، با مشاهده عدم همراهی و همکاری اساتید و فقدان دانش و مهارت آنها و مشکلات دفاعیه، از تحقیقات میدانی فاصله می گیرد و به روش کتابخانهای اکتفا می کند.
3) ارزیاب و داور: گاهی اوقات تحقیق میدانی ضعیفی انجام می شود، ولی ارزیابی کننده نهایی وجود ندارد تا معایب کار را اعلام نماید. داور یا ارزشیابی کننده که قضاوت جلسه دفاعیه را به عهده دارد باید خود دارای مهارتهای روش تحقیق میدانی باشد تا تعدیلات لازم در تحقیق صورت گیرد. این موضوع موجب شده است تا طلابی که یک تحقیق میدانی ضعیفی تألیف کردند از اشکالات کارشان مطلع نشوند و مهارتهای تحقیق میدانی به اشتباه در اذهان طلاب تثبیت شود و در آینده به راحتی رفع نگردد.
4) معاون پژوهش: یکی عوامل انسانی بسیار مؤثر در ایدهپروری و نگرشسازی در طلاب برای سوق دادن آنها به تحقیقات میدانی، معاونت محترم پژوهش است. بسیاری از مراحل اداری تهیه طرحنامه و ... طلبه محقق با این مسئول ارتباط برقرار میکند. عدم تأکید و عدم همراهی و همکاری و راهنمایی این معاونت، موجب دوری طلاب از تحقیقات میدانی میشود.
5) اساتید و مدرسین روش تحقیق در مدرسه: اساتید روش تحقیق میدانی همیشه در مدرسه حضور ندارند. آنان مانند سایر اساتید دروس دیگری هم تدریس می کنند و برنامه تدریس منسجمی را اجرا می کنند. هیچ استادی، فقط استاد روش تحقیق نیست. هر چند این جمله تا حدودی اغراق آمیز است، ولی در برخی مدارس گاهی مشاهده میشود که با وجود اتمام تحصیل یک طلبه در سطوح مختلف و گذشت چند ماه یا بیشتر، به دلیل عدم حضور استاد راهنما، هیچ تحقیق پایانی توسط طلبه صورت نمی گیرد. گاهی اوقات هم اساتید فرصت ندارند یا در مدرسه حضوری کمرنگ دارند و طلبه به استاد دسترسی نداشته است. این مشکل حتی در تحقیقات کتابخانه ای هم مطرح است.
6) سبک مدیریت: برخی مدیران مدارس علمیه در خصوص برنامه ریزی کلان مدرسه به ترویج روش تحقیق میدانی در مدرسه کمتر توجه می کنند. انتخاب اساتید غیر نخبه و نیروهای انسانی غیر ماهر که خود نیاز با یادگیری روش تحقیق میدانی دارند یا عدم اتخاذ تصمیمات حمایتی و تشویقی و تنبیهی شدت این مشکل را بیشتر خواهد کرد. در برخی از مدارس علمیه، مدیریت محترم حتی از صدور و امضای برگ معرفینامه برای حضور طلبه محقق میدانی در سازمانی دیگر برای تحقیق از موضوع مورد علاقهاش (و کاملاً مرتبط با علوم حوزوی) امتناع میورزد. سبکهای مدیریت بسته و محافظهکارانه و عدم تمایل به تعامل پژوهشی با برخی نهادها و... این مشکل را تشدید می کند.
ب) موانع غیر ارگانیک (مکانیکی): این دسته از عوامل مربوط قوانین، تجهیزات و... است که به عوامل غیر انسانی اشاره دارد. برخی از این موانع به شرح زیر هستند:
1) فقدان زمینه های فرهنگی عمومی: نگرش برخی حوزویان به مقوله تحقیق بر پایه اهمیت تحقیقات کتابخانه ای است و بر این دیدگاه تأکید دارند که انجام تحقیقات میدانی برای حوزه لزومی ندارد. هرچند خود این نگرش به عنوان یک فرهنگی عمومی در بین طلاب و اساتید حوزه گستره قابل توجهی دارد اما دلایل متعددی در ساختاریابی این طرز تلقی دخیل هستند. برخی محققین کتابخانه ای مطالعات دقیقی و عمیقی از سبک تبلیغی در سیره نبوی یا سیره علوی و سایر معصومین علیهم السلام ندارند و از مستندات قرآنی و روایی در این خصوص آگاهی کامل ندارند. این نگرش موجب شده است تا اهمیت تحقیقات میدانی برای حوزه و طلبه هر روز کمرنگتر شود.
2) وجود برخی قوانین و مقررات: در بیشتر مدارس قوانین مدونی برای تهیه طرحنامه و نحوه تکمیل و دفاع از یک تحقیق یایانی میدانی وجود ندارد. راهنماهای موجود در مدارس بر اساس تحقیق کتابخانه ای تنظیم شده است و نکات بسیار اندکی در خصوص انجام مراحل تحقیق پایانی میدانی در آن درج گردیده است. طلبه محقق میدانی به دلیل ابهام این مقررات یا فقدان قوانین مدون و روشن از تحقیقات میدانی گریزان است. تأکید زیاد در داشتن سطوح حوزوی بالا و ملبس بودن به لباس شریف روحانیت و بسیاری از محدودیتهای مقرراتی و آموزشی و پژوهشی در گروه این مشکل دسته بندی میشود.
3) فقدان طرحنامه تحقیق میدانی:[4] با مطالعه فرم های خام طرحنامه بیشتر مدارس علمی مشخص می شود که انجام تحقیق میدانی اصلاً مورد نظر نیست. این فرمها بر اساس منزلگاه ها و مراحل فرآیند تحقیقات کتابخانه ای تنظیم می شود و در اختیار طلبه محقق قرار گرفته می شود. با فقدان فرم های کارآمد برای تحقیق میدانی طلاب محقق، محلی از اعراب برای این گونه تحقیقات تصور نمی کند!
4) فقدان بانک موضوعات میدانی: بیشتر طلاب محقق و حتی برخی اساتید بر این نگرش هستند که دروس و علوم حوزوی و مباحث معارف اسلامی، فقط به موضوعات کتابخانه ای مرتبط است. در این خصوص این ادّعا باید به مقالاتی که در تأکید اسلام به روش میدانی توسط محققان تألیف شده، رجوع کرد. تابلوی اعلانات بسیاری از مدارس علمیه سرشار از عناوین جذاب و پربار کتابخانه ای است که طلاب باید در این راستا عمل کنند. هر چند بیشتر این موضوعات پیشنهادی هستند ولی موضوعات میدانی محلی از اعراب ندارد. معاونت محترم پژوهش لیستی از موضوعات میدانی که بر اساس مسایل بومه و منطقه ای و در توان طلاب است را در معرض محققین میدانی به معرض نمایش نمی گذارد. بنابراین هیچ جرقه ذهنی و مطالعات اکتشافی توسط طلبه برا تحقیقات میدانی صورت نمی گیرد. بسیاری از معاونان در موضوع سازی میدانی مهارت کامل ندارند و نیاز به مرور و مطالعه روش میدانی هستند.
5) فقدان یا ضعف حمایت مالی یا غیر مالی: مشکلات مالی و تجهیز منابع مالی در بیشتر مدارس وجود دارد. یکی از تفاوتهای روش میدانی و کتابخانه ای بیشتر بودن هزینه تحقیق است. هزینه هایی مانند تهیه پرسشنامه، مسافرت به برخی شهرها برای جستجوی منابع، هزینه های کامپیوتری و جستجوی اینترنتی هزینه های آماری و تحلیل داده ها و هزینه مشاورات پژوهشی و ... باعث می شود بیشتر طلاب محترم از تحقیق میدانی گریزان باشند. وقتی قلت معونه و قناعت به عنوان فرهنگ رفتاری در طلبه تثبیت شده است وی هزینه تحقیق میدانی را مشکلی بزرگ برای رسیدن به هدف پژوهشی می داند. عدم حمایت مالی یا فقدان مشارکت مالی مدرسه یا عدم تقبل بخش اندکی از هزینه تحقیق میدانی توسط مدرسه موجب می شود طلاب محقق میدانی از انجام پژوهش میدانی خود داری کنند. این در حالی است که دشمنان اسلام بودجه های بین المللی کلانی را علیه دین اسلام در نظر می گیرند.
برگزاری بسیاری از تشویقات و ترغیبهای غیر مالی و بر گزاری مسابقات و همایشها و کنفرانسها و فرخوانها توسط مدارس علمیه و اعلام برترین ها، موجب تحریک اذهان طلاب و علاقه آنها به موضوعات پژوهشی نوین می شود.
6) ضعف مهارت های علمی مرتبط: برخی از تحقیقات گسترده میدانی نیاز به محاسبات آماری دارد. سبکهای نمونه گیری و تعیین حجم نمونه، و محاسبه برخی آماره ها و آزمونها بر پایه تکنیک های ریاضی و آماری انجام می شود. البته وجود مشاوران آماری از شدت این مشکل کاسته است ولی درک کامل نتایج ارائه شده توسط آمارگر و تفسیر و تحلیل آنها بای برخی طلاب مشکل است. این مسئله باعث شده است تا عده ای از طلاب از تحقیقات میدانی فاصله بگیرند.
7) فقدان مهارت استفاده از رایانه: امروزه بدون استفاده از بسته های نرم افزاری، انجام تحقیقات میدانی بسیار مشکل است. حتی انجام تحقیقات کتابخانه ای نیز به این گونه مهارت ها (مانند مهارت تایپ، جستجوی اینترنتی، صحافی و ... ) نیاز دارد. مشکل بودن کاربری نرم افزارهای آماری و عدم آموزش کافی توسط برخی مدارس و ... باعث شده است تا برخی طلاب علاقه ای به تحقیقات میدانی نشان ندهند.
8) فقدان منابع در تحقیقات میدانی: کمتر تحقیق پایانی یافت می شود که به سبک میدانی انجام شود و در آرشیو اسناد و کتابخانه های مدارس در دسترس باشد. اگر نمونه هایی بافت شود دارای اشکالات متعددی است. گاهی اوقات موضوعی میدانی یافت می شود و طلبه ای به آن علاقه مند می شود ولی منابعی به سبک میدانی در ارتباط با موضوع در مدرسه یا جایی دیگر موجود نیست. در واقع فقدان آثار علمی میدانی در امروز کار محققین میدانی آینده را سخت تر می کند همچنان که کم کاری و عدم تألیف آثار میدانی توسط محققین گذشته برای محققین میدانی امروز مسایلی را ایجاد کرده است. اگر گذر امور به همین صورت باشد، شدت مشکل را روز به روز افزایش می دهند.
9) نگرش تک بعدی یا تعصبی یا جانبداری: برخی طلاب بر این تفکر هستند که فقط باید در منابع حوزوی به جستجوی مباحث مورد علاقه خود بپردازند و آنان علاقه چندانی به مطالعه دقیق آثار موسسات آموزشی غیر حوزوی نشان نمی دهند. این تفکر بسته موجب شده است که بعضی از طلاب به مطالعات بین رشته و پیوند به علوم مختلف توجه نکنند. این امر موجب می شود تا معارف اسلامی را به سایر علوم بشری تسری پیدا نکند. عده ای از طلاب به منابع دانشگاهی در تحقیقات خود اشاره ای نمی کنند و به مطالعات خود تعمق نمی بخشند. این نگرش باعث شده است که نظر برخی نظریه پردازان کم ایمان یا بی ایمان داخل و خارج کشور بتوانند بر بدیع بودن نظریات خود در علوم مختلف اصرار کنند و از کامل و اولی بودن دین اسلام بی بهره باشند.
10) فقدان منبع آموزشی کارآمد: برای آموزش روش تحقیق میدانی با نگرش مطالعات دینی منابع مناسب و کارآمدی وجود ندارد. منبعی که فقط بر فراگیری برخی مفاهیم اولیه روش تحقیق تأکید کند یا مطالب سنگینی را مطرح کند و به جنبه عملی تحقیق توجه نکند اثری درر طلبه محقق میدانی ندارد. توزیع یک کتاب روش تحقیق میدانی خوب هم بدون مدرس میدانی خوب بازهم اثربخشی لازم را ندارد.
11) سبک برنامهریزی آموزشی: اساس پژوهش، آموزش است. آموزش به عنوان ورودیهای اولیه به سیستم پردازش ذهن است. اگر این نوع مفاهیم و سبک انتقال آنها به اذهان طلاب به روش مناسب صورت نگیرد نگرشی به تحقیق میدانی در فرد به وجود نمی آورد. در بیشتر متون درسی فقط به جنبه مفهومی و کتابخانه ای مباحث اشاره می شود. اساتید معزز به میدانی سازی و عملیاتی سازی مفاهیم ذهنی تأکید چندانی ندارند. در بیشتر دروس فقط اخذ نمره کتبی ملاک ارزشیابی آموزشی است. طلبه بعد از اتمام سطوح تحصیلی تازه به این فکر می افتد که باید تحقیق پایانی انجام دهد که می تواند میدانی یا کتابخانه ای باشد. آموزش محوری و پژوهش محوری باید با هم تلفیق شود تا اثربخشی بهتری داشته باشد. کیفیت متون و مباحث علمی، کثرت واحدها، دشواری مطالب کتب اصلی حوزه و دیگر موضوعات مشابه باعث می شود که طلبه محترم فقط در پی گذراندن واحدها و دروس باشد و حین تحصیل از پژوهش و تحقیق میدانی غافل شود.
برخی پیشنهادات و راهکارها
با دقت در آسیب های فوق، به راحتی می توان راه حل آنها را تشخیص داد و به مرحله اجرا گذاشت. با این وجود اگر موارد زیر در تصمیمات تحولگرا و تدوین استراتژیهای مربوط به بخش پژوهش و برنامهریزیهای کلان از سوی مسئولین مدارس علمیه مورد عنایت و مداقه واقع شود بسیاری از موانع و محدودیتها برطرف میشود.
1) آموزش کارگاهی منسجم و مستمر: با توجه به تجربیّات متعدد گذشته، بر اساس روش فراشناختی در یادگیری، لازم است طلّاب مفاهیم روش تحقیق مقدماتی را فرا گیرند تا پس از یک فاصله زمانی و جایابی آموختهها در حافظه بلندمدت، برای گذراندن روش تحقیق پیشرفته (تکمیلی) آماده شوند. آموزش یکباره و تعمیق شناخت طلاب در خصوص روش تحقیق میدانی چندان عملیاتی و اثربخش نخواهد بود. شایان ذکر است که در روش تحقیق پیشرفته برخی نکات در مورد نرمافزارها، آزمون های فرضیه، مفاهیم آماری و تحلیل دادهها مطرح میشود و بر عملیاتیسازی کامل مفاهیم نظری تأکید میگردد. به نحوی که یک طلبه به صورت عملی باید یک تحقیق میدانی کاملاًجدید تألیف نماید. این مرحله با آموزش برخی مهارتهای محاسباتی و رایانهای، مهارت های پژوهشی خاصّ و مدیریت فرآیند پژوهش همراه است.
2) تأسیس و انتشار یک نشریه؛ بهترین نشریات از نظر امتیاز و اعتبار علمی، نشریات علمی-پژوهشی هستند. بعد از آن نشریات علمی-ترویجی و سپس نشریات داخلی مطرح میشوند. در این خصوص تأیید نشریه و امتیازدهی، به صدور رأی از «کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور-معاونت پژوهشی وزارت علوم و تحقیقات» بستگی دارد. وجود و چاپ مستمر یک نشریه با صاحب امتیازی مدرسه در ایجاد و تقویت روح پژوهشگری و رقابت علمی بین طلّاب بسیار موثر است. در این راستا بسیاری آموزش های مستمر روش تحقیق میدانی در شمارگان نشریه، به صورت سلسله درس های مستمر، تحقق مییابد.
3) ایجاد بانک موضوعات میدانی: به نظر میرسد انتخاب موضوع و عنوان تحقیق میدانی از اولین مشکلات طلّاب در ابتدای کار تحقیق میدانی باشد. شایسته است که از سوی معاونان پژوهش مطالعات گسترده و هماندیشی هایی صورت گیرد تا لیستی از موضوعات میدانی تدوین و برای انتخاب، به نحو مقتضی، به محققین میدانی عرضه شود. بنابراین، معاونان پژوهش باید خود از اساتید روش تحقیق میدانی باشند. این امر مستلزم آن است که عناوین و موضوعات بر اساس نظرخواهی از طلّاب و کارشناسان و اساتید روش تحقیق میدانی، نیازهای فرهنگی و بومی منطقه و قابلیتهای فنی و تخصصی مدرسه اولویتبندی شود.
4) تربیت اساتید روش تحقیق میدانی: حضور اساتید راهنما و مشاور میدانی در مدرسه برای راهنمایی و مشاوره طلّاب (یا مشاوره غیر حضوری) از موارد مهّم است تا سایر مراحل تحقیقات میدانی طلّاب انجامپذیر باشد. در این راستا باید بر برنامهریزی برای پرورش مربی و استاد روش تحقیق میدانی تأکید گردد. به نظر میرسد که بررسی و انجام تغییرات و تعدیلات و تسهیلسازی در قوانین آموزشی مربوط به شرایط استاد راهنما و مشاور بودن، بسیار موثر خواهد بود. روشن است که داشتن نگرش حوزوی و تحصیلات علمی لازم، داشتن مهارت تخصّصی کامل در روش تحقیق میدانی اعم از مقدماتی و پیشرفته و فرآیندهای آن، داشتن اطلاعات مکفی در مورد تحلیل آماری و نرمافزارهای آماری و رایانهای، مهارت نویسندگی و برخی ویژگیهای دیگر برای اساتید راهنما و مشاور از ضروریات است.
5) تشویق و ترغیب: با وضع برخی قوانین آموزشی و برنامه های حمایت مالی کلی یا بخشی از هزینههای تحقیق و... میتوان بین محققین میدانی و غیر میدانی تفاوت و تعارض ایجاد کرد. ایجاد و مدیریت صحیح این تعارض باعث تقویت و گسترش گرایش طلّاب به تحقیقات میدانی خواهد شد.
6) تامین ابزار اندازهگیری لازم: یکی از دغدغههای پژوهشگران میدانی فقدان پرسشنامه استاندارد یا ابراز مناسب موضوع تحقیق است. مدیریت محترم و معانت پژوهشی مدرسه میتوانند در صورت صلاحدید، پس از بررسی و تحقیق در مورد نحوه تهیه این ابزارها، نسبت به تهیه و خرید یکجا یا موارد مورد نیاز از مؤسسات و سایتهای پژوهشی مربوط، اقدام لازم را مبذول دارند.
حسین اسلام پور (مربی روش تحقیق میدانی) سوم اردیبهشتفروردین 96
[1] - نگارنده این سطور در حال تألیف مقالهای با همین عنوان است که به زودی تکمیل و در دسترس علاقهمندان قرار میگیرد.
[2] -تمیمی آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366، اول، ص10.
[3] - همان.
[4]- نگارنده به منظور برگزاری کارگاههای متعدّد در مدارس علمیه مجبور است فرم ساده و خودساختهای را با نامه طرحنامه تحقیق میدانی برای تمارین عملی در اختیار طلاب محقق قرار دهد.